ျမိဳ(ေခၚ)ခမီ လူမ်ိဳးတုိ႔၏ ေနာက္ခံသမုိင္း (၂)

          “ျမိဳ” ဟူေသာေဝါဟာရ၏ ရင္းျမစ္ကုိ ထပ္မံရွာေဖြၾကည့္ေသာအခါ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကုိ ေတြ႔ရပါသည္။

၁။       ေမာင္းေတာျမိဳ႔နယ္၊ ဘူးသီးေတာင္ျမိဳ႕နယ္၊ ပုဏၰားကၽြန္းျမိဳ႕နယ္ရွိ “ျမိဳ” လူမ်ိဳးတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔           လူမ်ိဳးကုိ “ျမိဳစာ” ဟု ေခၚေဝၚၾကေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ “ျမိဳစာ” ၏ အဓိပၸါယ္ႏွင့္ ယင္းႏွင့္         နီးစပ္သည့္ အဓိပၸါယ္မ်ားကုိမွဳ မသိရပါ။ 1

၂။       မဇိၥဳမေဒသ ကုႆဝတီျပည္ရွင္ဘုရင္ တုဓမၼတူ၏ သားေတာ္မင္းသား ေခၚစာပတီသည္       ေနာက္လုိက္အင္အား တစ္ေသာင္းခန႔္ကုိ ဦးေဆာင္၍ အာသံနယ္ဘက္တြင္ တိမ္းေရွာင္ျပီး          အာသံဘုရင္၏ ခြင့္ျပဳခ်က္အရ အခိ်န္အတန္ၾကာ အေျခစုိက္ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ထို႔သုိ႔ေနထုိင္စဥ္     တျခားေသာ မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား၏ ေဘးရန္ႏွင့္ သဘာဝေဘးအႏၱရယ္၊ ေတာေတာင္သားရဲတုိ႔၏           ရန္စြယ္မ်ားကုိ ကာကြယ္ရန္အလုိ႔ငွာ ျခံစည္းရိုး (၇) ထပ္ ကာရံျပီး ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။           အာသံနယ္ဘက္မွ ေန၍ ကစၦပနဒီ ျမစ္ညာေဒသမ်ားသုိ႔ ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာ ေရြ႕လ်ားလာျပီး        ေနာင္တြင္ ဗလုိင္ေခၚသည့္ အရပ္၌ အေျခခ်ခဲ့ၾကသည္။ ေခၚစာပတီသည္ မင္းသမီး ဟုန္ေလာ္ကုိ        လက္ဆက္၍ မင္းအျဖစ္ခံယူေလသည္။ ေနာက္လုိက္ေနာက္ပါမ်ားလည္း ျခံစည္းရိုးအတြင္းမွ       ထြက္ခြါ၍ ဝန္းက်င္အနီးအနားတြင္ အေျခခ်၍ အိမ္ေျမေနရာသစ္ကုိ ထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိသုိ႔           ေျမယာသစ္တြင္ အေျခခ်ေနထုိင္ေသာ္လည္း မိမိတုိ႔အေလ့အက်င့္ ရွိေနျပီး ျဖစ္ေသာေၾကာင့္          ျခံစည္းရိုးခတ္ ေနထုိင္ျခင္း အေလ့ကုိ ဆက္ခံထိန္းသိမ္း ထားၾကေလသည္။ 2

          ဤကဲ့သုိ႔ ျမိဳလူမ်ိဳးတုိ႔သည္ ကုႆဝတီျပည္ၾကီး ပ်က္စီးျပီးေနာက္ အာသံနယ္ဘက္မွတဆင့္ ကစၦပနဒီျမစ္ညာ ေဒသမ်ားသုိ႔ အေျခခ်ေနထုိင္လာခဲ့သည့္ ကာလအပုိင္းအျခားမွ ျမန္မာႏုိင္ငံလြတ္လပ္ေရး မရမီကာလအထိ ျမိဳ႕ရြာတည္ေဆာက္သည့္အခါတုိင္း ခုိင္မာေသာ ျခံစည္းရိုးခတ္၍ ေနထုိင္ခဲ့ၾကေလသည္။ 3

          ျခံစည္းရိုး (၇)ထပ္ကာရံျပီး အခုိင္အမာေနထုိင္ျခင္းကုိ ျမိဳဘာသာစကားျဖင့္ “မရူနယ္ ဆရီ အအယ္ဒီ” ဟူ၍ ေခၚဆုိေလသည္။ ျခံစည္းရိုးျပဳလုပ္သည္ကုိ “မရူေရာက္ဒီ”၊ “မရူဆာဒီ” ဟူ၍ ေခၚေဝၚေလသည္။  “မရူ” ျပဳလုပ္၍ ေနထုိင္ေသာလူမ်ိဳး၊ တစ္နည္း “ျခံစည္းရိုးတြင္ေနထုိင္ေသာသူမ်ား” ဟူေသာ အနက္ကုိ ရည္ညြန္း၍ “မရူ” မွ “မရို” သို႔လည္းေကာင္း၊ “မရူဆာ” မွ “ျမိဳဆာ” “ျမိဳစာ” သုိ႔လည္းေကာင္း အဆင့္ဆင့္ေျပာင္းလဲလာျပီး ကာလၾကာျမင့္ေသာအခါ “ျမိဳ” ဟူ၍ ေျပာင္းလဲ ေရြ႕လ်ားလာဟန္ရွိ ပါသည္။ 4

          ျမိဳလူမ်ိဳးတုိ႔သည္ အာသံနယ္ဘက္မွ တစ္ဆင့္ ကုလားတန္ျမစ္ဖ်ား ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာ ေဒသမ်ားသုိ႔ တေရြ႕ေရြ႕ ေျပာင္းေရြ႕ေရာက္ရွိလာသူမ်ားျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ မိမိတုိ႔ အဆင့္ဆင့္ ဝင္ေရာက္လာသည့္လမ္းသည္ ယစ္မာ (ေခၚ) ျမစ္မရိုးအတုိင္း စုန္ဆင္းလာရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ယင္းယစ္မာ ျမစ္မရိုးမွတဆင့္ ရခုိင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပုိင္းေဒသမ်ားသုိ႔ ပ်ံ႕ႏွ႔ံေရာက္ရွိလာၾကရသည္။ ထုိသုိ႔လာလမ္းကုိ အစြဲျပဳ၍ “ျမစ္မရိုးမွလာသူမ်ား” ဟူသည့္ အဓိပၸါယ္ကုိ ရည္ညႊန္းလုိ၍ တစ္ျခားေသာတုိင္းရင္းသား (ရခုိင္) တုိ႔က “ျမစ္မရိုး” မွ “ျမစ္” ကုိ ေခ်၍ “မရိုး” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ တစ္နည္း “ျမစ္ရိုး” မွ “အစ္” သဒၵါကုိေခ်၍ “ျမရိုး”၊ ၄င္းမွ “ျမိဳး” ဟူ၍လည္းေကာင္း ေခၚေဝၚၾကရာမွ ကာလၾကာျမင့္ေသာအခါ “မရိုး” မွ “မရို” ၊ ၄င္းမွ “ျမိဳး” ၊ “ျမိဳ႕” မွ “ျမိဳ” ဟူ၍ တျဖည္းျဖည္း ေရြ႕ေလ်ာ ေျပာင္းလဲလာဟန္္ရွိသည္။ 5

          အထက္ပါအခ်က္မ်ားကုိ ျခဳံငုံသုံးသပ္ၾကည့္လွ်င္ “ျမိဳ” ဟူေသာေဝါဟာရ၏ ရင္းျမစ္သည္ “မရူ” (ျခံစည္းရိုး) ဟူေသာစကား၊ “ျမစ္မရိုး” (သုိ႔) “ျမစ္ရိုး” ဟူေသာ ေဝါဟာရမ်ားမွ ေျပာင္းလဲဆင္းသက္လာေၾကာင္း ထင္ရွားပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ “ျမဳံ”၊ “ျမဳန္”၊ ျမဳမ္” ဟူေသာ ေဝါဟာရမ်ားအတြက္မွဳ အံဝင္ဆီေလ်ာ္မွဳ မရွိေတာ့ပါ။ ရခုိင္ျပည္နယ္၊ ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ႕နယ္၊ ဘူးသီးေတာင္ျမိဳ႕နယ္၊ ေမာင္းေတာျမိဳ႕နယ္ရွိ ကုလားမ်ားက ျမိဳလူမ်ိဳးမ်ားကုိ “ျမံဳဂ်ာ” ဟုေခၚေဝၚေၾကာင္း အထက္တေနရာတြင္ဆုိခဲ့ပါသည္။ ထုိအေခၚမွ “ျမိဳ” ဟူ၍ ေျပာင္းလဲလာျခင္းေလာဟူ၍လည္း ေတြးထင္ဖြယ္ ျဖစ္ပါသည္။

          ျမိ္ဳဘာသာ စကား၌မွဳ “မရို”၊ “ျမိဳ” ဟုူေသာ ေဝါဟာူရမ်ားကုိ လည္းေကာင္း ျမံဳ၊ ျမဳန္၊ ျမဳမ္ ဟူေသာ ေဝါဟာရမ်ားကုိလည္းေကာင္း မေတြ႔ရပါ။ ထုိေဝါဟာရမ်ားႏွင့္ နီးစပ္ေသာအသံထြက္ႏွင့္ စာလုံးေပါင္းဟန္မ်ားကုိလည္း မေတြ႔ရပါ။ စာတမ္း၏ အထက္တေနရာတြင္ “ခမီ” ဆုိသည္မွာ “လူ” ဟူေသာ ေဝါဟာရကုိ  ဆက္လက္ေလ့လာၾကည့္ေသာအခါ ေရွးအခါက “ခမီ” တုိ႔ကုိ ေတာင္မင္းမ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္ရကား ေတာင္မင္းပုိင္နက္ကုိ “ခူ” ဟုေခၚသည္။ ပုပုရြရြ သတၱဝါမ်ားကုိေတာ့ “မီ” ဟုေခၚသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ခူ” အတြင္း၌ ေနထုိင္ၾကသည့္ “မီ” မ်ားကုိ “ခုမီ” (သုိ႔) “ခမီ” ဟုေခၚၾကေတာ့သည္။ ပလက္ဝႏွင့္ မတူပီ နယ္စပ္ရွိ ခန္းလုံးေတာက္မွ ေအာက္သုိ႔ ဆင္းသြားသူမ်ားကုိ “အဝခမီ” ဟုေခၚၾကေသာ္လည္း ရခုိင္အမ်ိဳးသားတုိ႔က “ျမိဳ”၊ “မရို” ဟု အမည္ေပးထားေလသည္။ 6

          ေရွးအခါက “ခမီ” တုိ႔ကုိ ေတာင္မင္းမ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ေတာင္မင္း၏ပုိင္နက္ “ခူ” အတြင္းရွိ ပုပုရြရြ လွဳပ္ရွားသြားလာေနထုိင္ၾကေသာ သတၱဝါမ်ားကုိ “မီ” ဟုေခၚရာမွ “ခူမိ” မွ “ခမီ” ျဖစ္လာသည္။ တစ္နည္းဆုိေသာ္ လွဳပ္ရွားသြားလာေနထုိင္ေသာ သတၱဝါ (သုိ႔) လူ ဟူ၍ အဓိပၸါယ္ရသည္။ 7 အထက္ပါ ယူဆခ်က္မ်ားသည္ ခ်င္းျပည္နယ္ ပလက္ဝျမိဳ႕နယ္ အတြင္းရွိ ခူမီးမိ်ဳးႏြယ္စုတုိ႔က ၄င္းမ်ိဳးႏြယ္စုတုိ႔၏ သြင္ျပင္လကၡဏာကုိ ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ရန္ ဖြင့္ဆုိေသာ အနက္ျဖစ္ပါသည္။ စင္စစ္ “ခမီ” ဟူေသာအသံထြက္သည္ ခူမီး မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား၏ ၄င္းတုိ႕ကုိ ရည္ညႊန္းေခၚေဝၚေသာ အနီးစပ္ဆုံး အသံထြက္မွာ “ခမိ” ျဖစ္ပါသည္။ “ခမီ” ႏွင့္ “ခမိ”  သည္ အကၡရာေရးသားမွဳ အျမင္အရ ကြဲျပားမွဳမရွိပါ။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ မ်ိဳးတူစုမ်ားျဖစ္သည္ဟု ဆုိႏုိင္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ “ခမီ ဘာသာစကား (၁၀) လုံးတြင္ ျမိဳဘာသာစကားႏွင့္တူေသာ စကား (၂) လုံးပါသည္” ဟူေသာ ေဖာ္ျပခ်က္အရ “ခမီ” ဟူေသာ ေဝါဟာရ၏ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္မ်ားသည္ “ခမီ”ဟူေသာေဝါဟာရအတြက္ ဆီေလ်ာ္ အံဝင္ႏုိင္ရန္ခက္ပါမည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ခမီ ဟူေသာေဝါဟာရကုိ စစ္ေဆးၾကည့္ပါမည္။ ထုိ႔ေနာက္ “ခမီ” ဟူေသာ ေဝါဟာရ၏ ရင္းျမစ္ကုိ ေဖာ္ထုတ္ၾကည့္ပါမည္။ ထုိ႔ေနာက္ ေဝါဟာရ ႏွစ္လုံး၏ ဆုိလုိရင္းအနက္ကုိ တုိက္ဆိုင္ စစ္ေဆးၾကည့္ရန္ လုိအပ္ေပသည္။

          “ခမီ” ဟူေသာေဝါဟာရ၌ ဝါက်မ်ားအတြင္း စကား အဆက္အစပ္ အေပၚမူတည္၍ အနက္ပါြမ်ား ရွိႏုိင္ပါသည္။ ရွိႏုိင္ေသာအနက္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္ပါသည္။ 8

၁။       သတၲေလာက အဝန္းအဝုိင္းမွ တိရစာၧန္၊ သတၲဝါ စသည္တုိ႔ႏွင့္ ခြဲျခားလုိေသာအခါ အသိဉာဏ္        အရွိဆုံးျဖစ္ေသာ လူသားဟူသည့္ အနက္ကုိ ရည္ညြန္းျခင္း။

၂။       မည္သည့္အခ်ငး္အရာ၊ အေၾကာင္းကိစၥမ်ား၌ မဆုိ မိမိႏွင့္ ဆက္စပ္ႏွီးႏြယ္မွဳ မရွိေၾကာင္း      ေဖာ္ျပလုိသည့္အခါ၌ “သူတပါးတုိ႔” ဟူေသာအနက္ကုိ ရည္ညႊန္းျခင္း။

၃။       အျခားေသာတုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ခဲြျခားေျပာဆုိေသာအခါ ျမိဳလူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးတည္းအတြက္         “မိမိတုိ႔ လူမိ်ဳး”၊ “ငါတုိ႔လူမ်ိဳး” ဟူသည့္ အနက္ကုိ ရည္ညႊန္းျခင္း စသည္တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။

          အထက္ပါအနက္ (၃) ရပ္အနက္ နံပါတ္ (၃) အနက္အရ “ခမိ” လူမ်ိဳးဟူ၍ အရည္ညႊန္းခံ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးရလာပါသည္။ မည္သည့္အနက္ကုိရည္ညႊန္း၍ “ခမိ” ျဖစ္လာသည္ကုိလည္း ဆန္းစစ္ရန္ လုိအပ္ပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ခမိ” ဟူေသာ ေဝါဟာရကုိ သရုပ္ခဲြၾကည့္ေသာအခါ “ခ” သဒၵါႏွင့္ “မိ” သဒၵါတုိ႔ ေပါင္းစပ္ထားေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္။ “ခမိ” ဟူေသာပုဒ္၌ “ခ” သဒၵါသည္ “ေစးကပ္ျခင္း၊ ခက္ခဲျခင္း” အနက္ကုိေဆာင္ပါသည္။ “မိ” သဒၵါသည္ “မ်က္စိ၊ အဆန္” ဟူေသာ အနက္ကုိ ေဆာင္ပါသည္။ သဒၵါႏွစ္ခုတုိ႔၏ ေပါင္းစပ္ျခင္းအနက္သည္ “ေစးကပ္ျခင္းသေဘာရွိေသာ မ်က္စိ (ဝါ) အဆန္” ဟူ၍ ျဖစ္ေလသည္။ ဤအနက္မ်ားသည္ “လူသား” ဟူသည့္ အနက္ကုိလည္း မရည္ညႊန္္းႏုိင္ပါ။ “သူတပါးတုိ႔” ဟူသည့္ အနက္ကုိလည္း မရည္ညႊန္းႏုိင္ပါ။ “ခမိ” ဟူေသာ အညႊန္းခံ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ားကုိလည္း ရည္ညႊန္းႏုိင္ျခင္းမရွိပါ။ သုိ႔ျဖစ္လွ်င္ “ခမိ” ဟူေသာ ေဝါဟာရ၏ပင္ကုိသေဘာ၌ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိး၏ အသြင္အျပင္ႏွင့္ လကၡဏာရပ္မ်ားကုိေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္သည္ အဓိပၸါယ္မရွိေၾကာင္း ထင္ရွားပါသည္။

က်မ္းကုိးစာရင္း

1- တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳေဖာ္ထုတ္ေရးအဖြဲ႕၊ ရခုိင္ျပည္နယ္ အဖြဲ႕ခဲြ၊ အမွတ္(၁) ၏ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ စာတမ္း။

2- ရခုိင္တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ တုိင္းခဲြအၾကိဳ ေဆြးေႏြးပဲြမွတ္တမ္း။

3- ပလက္ဝျမိဳ႕နယ္မွ ဦးေမာင္ေမာင္တူ၏ ျမိဳလူမ်ိဳးမ်ားအေၾကာင္းစာတမ္း လက္ေရးမူ (ေနာက္ကုိးကားလွ်င္ ေမာင္ေမာင္တူ၊ ျမဳိလူမ်ိဳးစု ဟု ေဖာ္ျပပါမည္။

4- ရခုိင္တုိင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ား အေၾကာင္းႏွင့္ တုိင္းခြဲ အၾကိဳ ေဆြးေႏြးပဲြ မွတ္တမ္း။

5- ေမာင္ေမာင္တူ၊ ျမိဳလူမ်ဳိးစု

6- ဦးတင္ေမာင္၊ အလင္းေဆာင္သူမ်ား အေတြ႔အၾကဳံ၊ ရန္ကုန္္၊ စာေပဗိမာန္ ပုံႏွိပ္တုိက္၊ ၁၉၉၇၊ စာ-၁၆

7- တုိင္းရင္းသားရိုးရာဓေလ့ထုံးစံမ်ား (ခ်င္း)၊ စာ-၆၂

8- ေမာင္စာေခါင္၊ “ျမိဳဘာသာစကား၏ စကားသံမ်ားကုိ အသုံးခ် သဒၵါေဗဒအျမင္ျဖင့္ ေလ့လာခ်က္” မဟာဝိဇၨာက်မ္း၊ ရန္ကုန္္တကၠသုိလ္၊ ျမန္္မာစာဌါန၊ ၁၉၉၀၊ စာ-၁၄ (ေနာင္ကုိးကားလွ်င္ ေမာင္စာေခါင္၊ ျမိဳဘာသာစကားဟု ေဖာ္ျပပါမည္)

                                                                    ေဒါက္တာေက်ာ္သိန္း (ေျမာက္ဦး)

                                                                        B.A (Hons. M.A. Ph.D)

                                                                                  နည္းျပ

                                                                               သမုိင္းဌာန

                                                                           ရန္ကုန္တကၠသုိလ္

                   (၁-၃-၂၀၀၁၀ တြင္ လ/ထ ကထိက ရာထူးတုိးျပီး ၂၆-၇-၂၀၁၀ တြင္ကြယ္လြန္သည္)